หอยทากชราเล่าเรื่อง : เรื่องของสังข์ที่คนไม่รู้ ตอนที่ 4

เผยแพร่ : 26/7/2565

จำนวนผู้เข้าชม : 749

• พระมหาสังข์ทักขิณาวัฏ (ทักษิณาวรรต) : พระมหาสังข์องค์นี้สร้างในสมัยรัชกาลที่ 1 ทรงใช้สำหรับบรรจุน้ำพระพุทธมนต์ สรงมูรธาภิเษกในงานพระราชพิธีปราบดาภิเษกของพระองค์ และเป็นพระราชประเพณีถือปฏิบัติสืบมาว่า ห้ามมิให้สตรีจับต้อง
• พระมหาสังข์เพชรใหญ่ (ทักษิณาวรรต) : สร้างในสมัยรัชกาลที่ 1 ทรงสร้างขึ้นไว้ประจำถาดสรงพระพักตร์ และยังใช้สำหรับมูรธาภิเษก ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกรัชกาลต่อ ๆ มา
• พระมหาสังข์เพชรน้อย (ทักษิณาวรรต) : ไม่ปรากฏหลักฐานแน่นอนว่าสร้างในรัชกาลใด สังข์องค์นี้ใช้ประจำสำหรับองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวสรงน้ำพระแก้วมรกต ในพระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงประจำฤดูกาล และทรงใช้สังข์นี้บรรจุน้ำพระพุทธมนต์จากที่สรงน้ำพระแก้วมรกตหลั่งลงที่พระเศียรของพระองค์เอง แล้วหลั่งพระราชทานพระราชวงศ์ตั้งแต่ชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไป ที่มาเข้าเฝ้าในพระราชพิธี นอกจากนี้พระสังข์องค์นี้ยังใช้ในพิธีสรงน้ำมูรธาภิเษก ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก และเป็นพระมหาสังข์สำหรับถวายสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร และสมเด็จพระเทพพระรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงใช้หลั่งน้ำพระราชทานในงานพระราชพิธีมงคลต่าง ๆ เช่น อภิเษกสมรส เป็นต้น
• พระมหาสังข์ทอง สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1
• พระมหาสังข์เงิน สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1
• พระมหาสังข์นาก สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4
• พระมหาสังข์งา สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4
• พระมหาสังข์สัมฤทธิ์ ไม่ปรากฏแน่ชัดว่าสร้างขึ้นในรัชสมัยใด
• พระมหาสังข์เดิม (อุตราวัฏ) : เป็นสังข์ของพระบรมราชชนกในรัชกาลที่ 1 ทรงใช้มาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ในรัชกาลต่อ ๆ มาทรงใช้สำหรับหลั่งน้ำพระราชทานแก่ราชสกุลชั้นหม่อมราชวงศ์ หม่อมหลวง ราชสกุล และราชนิกุล เช่น งานสำรสพระราชทาน  หรือ การเข้าเฝ้าฯ เพื่อกราบถวายบังคมลาไปปฏิบัติราชการ ณ ต่างประเทศ

• สังข์นคร (อุตราวัฏ) เป็นสังข์ที่เจ้าพระยานครศรีธรรมราช เชิญมาทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในรัชสมัยต่อ ๆ มา ถือเป็นราชประเพณี ใช้สำหรับพระราชรดน้ำแก่ข้าราชการทั่วไปที่เข้าเฝ้าฯ เช่น กราบถวายบังคมลาไปเป็นเอกอัครราชทูต หรือหลั่งน้ำพระราชทานแก่พระยาแรกนา และเทพีในพระราชพิธีพืชมงคล เป็นต้น
• พระสังข์ข้างที่ : เป็นสังข์ซึ่งใช้ประจำ ณ พระราชฐานที่ประทับ สำหรับเรียกพระราชทาน ในกรณีเป็นการปกติส่วนพระองค์โดยไม่มีกำหนดเวลาให้เข้าเฝ้าฯ
• สังข์พิธีของหลวง (อุตราวัฏ) : ใช้พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
• พระมหาสังข์พิธีพราหมณ์ (ทักษิณาวัตร) : เป็นของหลวงมีมาแต่รัชกาลที่ 1 สำหรับพราหมณ์ใช้ถวายน้ำเทพมนต์แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในงานพระราชพิธีต่าง ๆ
• พระมหาสังข์ประจำพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (ทักษิณาวัตร) : สร้างในรัชกาลที่ 4 ทรงถวายเป็นพุทธบูชา สำหรับถวายน้ำสรงพระแก้วมรกตโดยเฉพาะเมื่อเวลาเปลี่ยนเครื่องทรงตามฤดูกาลประดิษฐานอยู่หน้าบุษบกที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต
• พระมหาสังข์ทักษิณาวัตรสำหรับพราหมณ์ : สร้างในรัชกาลที่ 1 สำหรับพราหมณ์ใช่เป่านำเสด็จ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในพระราชพิธีปราบดาภิเษกและพระราชพิธีบรมราชาภิเษกรัชกาลต่อ ๆมา มี 2 องค์

แหล่งที่มารูปภาพ
ภาพพระแก้วมรกต: https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%9F%E0%B8%A5%E0%B9%8C:Summer_-_Emerald_Buddha.jpg